De hoogtepunten van de Zijderoute per luxe trein

Langzaam trekt Oezbekistan voorbij. Het ene hoogtepunt van de legendarische Zijderoute ligt net achter ons, als de trein met gepast tempo alweer rijdt naar het volgende. Een ouderwets reizigersgevoel maakt zich van je meester. Dit is genieten met de grote G. Wat een weelde, wat een voorrecht: een luxe treinreis met The Golden Eagle staat bij vele reisliefhebbers hoog op de bucketlist, ongeacht waar de luxe treinen van deze Britse maatschappij ook rijden. Maar de zogeheten ‘Caspian Odyssey’, langs de hoogtepunten van de Zijderoute, moet haast toch wel een van de kroonjuwelen zijn in het landschap van legendarische treinreizen wereldwijd.

Auteur: Tijn Kramer, hoofdredacteur van www.businesstraveller.nl

Een treinreis over de Zijderoute

De Zijderoute heeft iets magisch, iets ongrijpbaars. Het is geen beroemde autoweg die je kunt volgen, geen woeste rivier die je kunt bevaren, niet eens een nummer op een landkaart, ook niet op de historische. De Zijderoute is een complex netwerk van handelsroutes dat zich uitstrekte van China tot de Middellandse Zee, met vertakkingen naar India, Centraal-Azië, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Hoewel de route veel groter is dan enkel het indrukwekkende Centraal-Azië, is dit deel van de wereld binnen het hedendaagse toerisme misschien wel het meest geliefde - en wellicht het meest unieke - stuk landkaart om te ontdekken.

Toch is dat gemakkelijker gezegd dan gedaan. Het bereizen van Oezbekistan, Kirgizië, Kazachstan en omliggende landen vergt nogal wat omslachtige reisplanning, papierwerk, grensgedoe en omwegen. Maar er zijn uitzonderingen, en de meest unieke manier om in korte tijd veel te zien, is per trein. The Golden Eagle, een luxetrein uit de allerhoogste categorie en al vele malen bekroond, biedt die unieke mogelijkheid.

Aftrap in Azerbeidzjan

Nog voordat we de trein instappen, begint het avontuur al. Deze reis start aan ‘onze’ kant van de Kaspische Zee. Wij voegen ons bij het luxe Four Seasons hotel voor het verslag bij het gezelschap in het Azerbeidzjaanse Baku, terwijl de reguliere groep al enkele dagen per bus en vliegtuig door Armenië en Georgië heeft gereisd. De hoofdstad van Azerbeidzjan is een fascinerende mix van oude tradities en moderne architectuur, en compleet anders dan het nabijgelegen  Armenië en Georgië (op basis van eerdere ervaringen). Een niet te missen stop is Icheri Sheher, de Oude Stad. Dit UNESCO-Werelderfgoed is het historische hart van Bakoe, een wirwar van straatjes en middeleeuwse gebouwen. Maar Bakoe is niet alleen een historie. Op afstand doemt de moderne kant van op: de hypermoderne Flame Towers, wolkenkrabbers in de vorm van vlammen, die het symbool van het hedendaagse Bakoe zijn. ’s Avonds worden ze spectaculair verlicht.

Aan boord van de trein

Maar dan is het toch echt tijd voor de trein. Heel het reisgezelschap kijkt er vol verwachting naar uit. En, laten we eerlijk zijn, dat gezelschap is aangenaam, van verschillende leeftijden vanaf een jaar of veertig. In dit geval zeer bereisd, goed geschoold en allemaal Engels sprekend. Golden Eagle trekt overduidelijk een clientèle aan die niet alleen in de ruimschoots aanwezige luxe is geïnteresseerd, maar even zozeer in de prachtige route die staat te beginnen.
Dit zijn liefhebbers die graag reizen en over reizen spreken met affectie. Dat maakt de gesprekken aan boord - bij de lunch, het diner of in het barrijtuig - bijzonder aangenaam. Net als op de vele excursies. En heel bijzonder: er reist een dokter mee aan boord. Niet alleen op de trein, maar ook tijdens de excursies. Dus ook voor kleine ongemakken staat hij klaar om te helpen. Hij had gelukkig nauwelijks iets te doen.

Als het privévliegtuig eenmaal landt in Oezbekistan, is het zover. Tijd voor het grote treinreisavontuur. Met de bus rijden we naar Urgench waar de lange blauwe trein op ons staat te wachten. Net zoals de hosts en hostessen in uniform. Iedere passagier heeft zijn eigen een- of tweepersoonshut/suite, verdeeld over de rijtuigen. De trein is van Russische makelij, niet vreemd aangezien het treinstel eerder dienst deed als de luxe variant van beroemde Trans Siberië-Express, maar dat nu niet kan logischerwijs. Maar nu maakt deze prachtige ingerichte (veel hout, koper, warme kleuren, luxe aankleding) klassieker de route langs de enigmatische republieken van de Zijderoute.

Voordat de eerste excursie begint is het tijd voor lunch. De restauratiewagon is precies zoals je die uit de films verwacht. Klassiek ingericht, met prachtig gedekte tafels, uitstekende bediening en een ruime keuze uit twee- en vierpersoonstafels. De keuze bestaat iedere dag uit drie gangen,  en twee keuzes per gang, zodat ieder dieet gerespecteerd kan worden. Maar later meer over het culinair genot, nu wacht de eerste excursie van de Zijderoute.

De eerste interculturele uitwisseling is al op het perron, waar een ensemble klaar staat om ons met lokale dans en muziek te verwelkomen. Het is een van de vele kleine, aangename verrassingen die ons tijdens deze reis te wachten staan. Nadit warme welkom stappen we met onze gids in de bus naar Khiva, een betoverende stad in Oezbekistan, en eentje die iets minder vaak wordt bezocht door toeristen. Dat maakt het des te mooier!

Sprookjesachtige sfeer in Khiva

Khiva heeft goed bewaarde historische architectuur en een bijna sprookjesachtige sfeer die je het gevoel geeft dat je een tijdreiziger bent. De logische eerste stop is Itchan Kala (de binnenstad), UNESCO-Werelderfgoed en het historische hart van Khiva. Deze ommuurde stad bevat de meeste bezienswaardigheden en ademt middeleeuwse charme. De kleuren, badend in het felle zonlicht, zijn volkomen uniek, zoals die van de Kalta Minor Minaret: een opvallende, nooit voltooide minaret bedekt met turquoise tegels. Maar ook een beetje hedendaags winkelplezier ontbreekt niet. Er zijn talloze shops met zijde, lokale kleding, zilver en goud - en natuurlijk de usual suspects, zoals magneetjes en andere kleine souvenirs. Het blijft tenslotte een handelsroute. Maar Khiva als eerste stop blijkt vooral een openluchtmuseum waar je stil van wordt.

In de avond rijden we terug naar trein voor het welkomstdiner. De culinaire fans worden op hun wenken bediend.  Bij de voorgerechten de keuze tussen kreeft met guacamole, gebakken paprikasaus en pittige kimchisaus of krokante croustage gevuld met romige mousse van peterselie, zwarte kaviaar en goud, versierd met bloemen. Voor het vervolg eendenborst met port en rozemarijnsaus, gepocheerde peer, wortelmousse en noten of een witte bonenrisotto met saffraan,  eekhoorntjesbrood, truffel en grana padano kaas. Zoals altijd is er vervolgens kaas en/of fruit en een mooi dessert zoals ‘Tonkaboon melkchocolademousse met witte wijn en perenragout en cacaochips.’ En met dit een hele mooie ruime wijnlijst (inclusief ), of tegen meerprijs een ware prestige-lijst voor extra feestelijke dagen. Het is bewonderenswaardig hoe, zelfs in de afgelegen streken waar we doorheen trekken, de keuken zulke verse en heerlijke maaltijden weet te serveren. Durven we te zeggen op Michelin-niveau? Van mij mag het! Na zo’n dag, en zo’n maaltijd slaap je heerlijk. De twee vaste hosts zorgen voor een opgemaakte kamer, een gedekt bed en bijna alles wat je maar kunt wensen om de treinreis zo aangenaam mogelijk te maken. Deinend gaat de trein op avontuur en wij mogen mee.

De geschiedenis van de Zijderoute

De Zijderoute is niet zomaar een ‘route’. Het heeft een niet te onderschatten belang in de wereldgeschiedenis en dat maakt de treinreis zo extra bijzonder. De Zijderoute ontstond rond 130 v. Chr. en bereikte zowel tijdens de Tang-dynastie (618–907) als het Mongoolse Rijk (13e - 14e eeuw) zijn bloeiperiode. Vanuit Azië werden zijde, porselein, keramiek, papier, buskruit en specerijen, zoals kaneel en gember, geëxporteerd. Vanuit het westen kwamen wol, glaswerk en zilver uit Europa, goud en edelstenen uit Perzië en India, en wijn en olijfolie uit het Middellandse Zeegebied. Het was een fysieke uitwisseling par excellence. Maar met de handel kwam ook een geestelijke uitwisseling: boeddhisme verspreidde zich van India naar China, Korea en Japan via de Zijderoute, islam bereikte Centraal-Azië en China, en christendom vond zijn weg naar het oosten. Op het gebied van wetenschap en technologie werden innovaties, zoals papier, buskruit, het kompas en medische kennis, verspreid via de Zijderoute. Wiskunde en astronomie uit Perzië en India bereikten het westen. Tot slot werden ook kunst en cultuur uitgewisseld: architecturale stijlen, schildertechnieken, muziek en literatuur vonden hun weg tussen beschavingen.

Aan boord van de trein hebben de meeste passagiers een enorme dorst naar deze kennis. In het restaurantrijtuig worden tussen de maaltijden door lezingen gegeven - die je ook vanuit je hut op de tv kunt bekijken, en bij elke excursie is een gids aanwezig die via een speakerset alles duidelijk uitlegt. Het is op momenten de meest aangename schoolreis ter wereld, met een duidelijke voorkeur voor authentieke ervaringen. Wat ook zo leuk is gedaan: zeker de lunches en diners die buiten de trein worden genoten, staan in het teken van de lokale cuisine. Van rijstklassieker Pilav (die ieder land weer anders doet), tot heerlijke Samsa’s (een soort vleespasteitje) of lokale stoofschotels en soms zelf wijnen. Het maakt dat je de Zijderoute ook culinair een beetje leert kennen. Lekker bovenal.

Buitenbeentje

De volgende stop is een heerlijk buitenbeentje. Eenmalig moet de trein een omweg maken en wordt er gestopt in Dushanbe, in plaats van Turkmenistan dat de grens tijdelijk heeft dichtgedaan in verband met de nationale feestdag. De hoofdstad van Tadzjikistan is echter een mooi alternatief, geen typische Zijderoute-stop, maar wel een zeer bijzondere en contrasterende halte. Hier geen indrukwekkende herinneringen aan de fameuze handelsroute, maar juist een stad met bijzondere Sovjet-architectuur. We krijgen privétoegang - ook dat is weer typisch voor Golden Eagle - tot het Nationaal Museum van Tadzjikistan, met een kleine collectie over de cultuur van het land. Het topstuk is een enorm liggende Boeddha. In het ietwat megalomane Paleis van Nowruz krijgen we exclusief toegang tot een van de meest weelderige, en ook wat pronkzuchtige, zalencomplexen die je ooit zult zien, waar we ook een exclusief diner genieten. Uniek is het zeker, vooral omdat de zalen niet geopend zijn voor het grote publiek. Na terugkomst in de trein is het bed alweer opgemaakt. Zoals iedere avond ligt het uitgebreide programma, met de weersvoorspellingen, van de volgende dag keurig uitgeprint klaar. En hulde: de tijden die erop staan, worden altijd nageleefd door de goede treindirectie. De agenda is een ideale manier om je in te leven in wat komen gaat en je alvast voor te bereiden op de volgende dag. Het team van Golden Eagle werkt overduidelijk aan complete ontzorging; het enige dat je echt hoeft te doen, is genieten van de reis.

Verliefd op reizen met de trein

Het is gemakkelijk om verliefd te worden op treinreizen, in welke vorm of lengte dan ook. Bij Golden Eagle, een van de meest luxueuze treinen ter wereld, geldt dat helemaal. Gasten kunnen drie verschillende klassen boeken: Silver Class, Gold Class en de Imperial Suite. De Imperial Suite is de meest exclusieve optie, met een zitgedeelte en enkele extraluxe voordelen, zoals een privégids op de excursies met eigen vervoer.

Wij checken in voor de Silver Class, een fraaie hut van 5,5 vierkante meter, voorzien van alle gemakken. De hut heeft een lager bed en een hoger bed dat iets kleiner is, maar dat gesloten blijft voor wie alleen reist. Er is eigen douche/wc,  een dvd-speler met een lcd-scherm waarop allerlei documentaires en films te zien zijn die ik verder eigenlijk niet bekijk. Ik heb mijn laptop, maar bovenal mijn raam, waar ik zowel in bankstand als vanuit het bed prima doorheen kan kijken naar het landschap. Verder goed om te weten: er is een goed werkende airconditioning en een kledingkast met een kluisje. Dat kluisje hoef je maar één keer te gebruiken, want alles is inclusief bij Golden Eagle. De maaltijden, zowel in als buiten de trein, de drankjes - inclusief een uitstekende wijnkaart, de fooien en de excursies zijn allemaal inbegrepen. En goed om te weten: wifi! Er is wifi, ook inclusief, al is het niet verrassend dat deze in de meer afgelegen gebieden niet werkt. Maar meer dan de helft van de tijd was er voldoende bereik om mails te sturen, nieuws te lezen en social media te onderhouden. Alleen in het restaurantgedeelte geldt het verzoek om de mobiele telefoon niet te gebruiken om de gesprekken te bevorderen. Een aangenaam verzoek waar iedereen zich aan hield - een mooie middenweg tussen moderne technologie en ouderwets reizen.

Dushanbe verlaten we om 21u30, om rond 11u30 in het Oezbeekse Shakhrisyabz te arriveren. De stad is meer dan 2.000 jaar oud, staat vooral bekend als de geboorteplaats van Timoer Lenk (Amir Timoer), een van de beroemdste militaire leiders en de stichter van het Timoeriden Rijk. We blijven hier relatief kort, want er is nog veel meer te zien. Want Bukhara wacht, een iconische plek op de route. We komen daar om kwart voor zeven in de avond aan en gebruiken de tijd voor een kleine eerste wandeling en mooi diner buiten. Want Bukhara vraagt, en krijgt tijd. Een van de oudste steden van Centraal-Azië, is een juweel van de Zijderoute. De geschiedenis is voelbaar is bij elke stap. Het historische hart van de stad, die sinds 1993 op de UNESCO-Werelderfgoedlijst staat, voelt als een levend museum. Talloze moskeeën, bazaars en minaretten vertellen verhalen uit een ver verleden. De citadel, het Po-i-Kalyan-complex, de Kalyan Minaret, het zijn meesterwerken waarvan de architectuur soms aan science fiction films doet denken.

Golden Eagle biedt de eerste avond een dinerplek met eersterangs-uitzicht. Een geweldige avond met zicht op de gebouwen en lichten van de oude stad. En dus weer in mooi gezelschap en met het genot van lokale specialiteiten, muziek en dans. We slapen heerlijk, en de hele volgende dag ontdekken we de geheimen van Bukhara. Bij terugkomst wacht wederom een verrassing. Een BBQ op het perron naast de trein! Een geweldige leuke ervaring.  We gaan na afloop overigens nog niet naar bed. In de avond kun je een drankje doen in de fraaie Bar Lounge Car, die openblijft tot de laatste gast vertrekt. Een pianist reist mee voor het ultieme hotelbargevoel. Nou eentje dan, en dan op naar misschien wel de bekendste stad van de route: het magisch klinkende Samarkand.

Samarkand

Samarkand is een van de oudste bewoonde steden ter wereld. Met een geschiedenis die meer dan 2700 jaar teruggaat, was deze stad een cruciaal kruispunt op de Zijderoute. In de 14e eeuw bracht Amir Timoer Samarkand naar nieuwe hoogten door het om te vormen tot de hoofdstad van zijn rijk. Het hart van Samarkand is het wereldberoemde Registanplein. Hier zie je mozaïeken, geometrische patronen en koepels die in het zonlicht lijken te schitteren. Of nog beter, tijdens een lichtshow. Het is misschien wel het hoogtepunt van de reis. Nog voordat het grote publiek arriveert, staan er twee rijen stoelen gereserveerd voor de gasten van Golden Eagle. We kunnen zonder mensen voor ons naar een lasershow kijken op een van de mooiste bouwwerken ter wereld. Hoe krijgen ze het toch voor elkaar…Niet ver van het Registan ligt het Gur-e Emir Mausoleum, de laatste rustplaats van Timoer zelf. De azuurblauwe koepel en de rijke decoraties maken dit een van de meest adembenemende plekken in de stad.

De reis verandert na enkele dagen enigszins van karakter. Je leert je medegasten wat beter kennen en de gesprekken worden wat diepgaander. Je leert niet alleen over de Zijderoute, maar ook over de thuishaven en het reisgedrag van je medereizigers. De trein heeft duidelijk een aantrekkingskracht op wereldreizigers. Dat levert mooie verhalen op. Als je geluk hebt, ontstaan er beginnende vriendschappen, al is het maar gedurende de reis. En soms zelf langer. Een goed gesprek is nooit te garanderen, maar ik had er meerdere. En een speciaal woord moet toch echt naar de crew van de trein. Zeer professioneel en wereldklasse service. En met net dat vleugje humor.

Tashkent

Zo langzamerhand vormt zich een beeld van deze regio, zo bewogen door de eeuwen heen. Dat zie je ook weer in het veel modernere Tashkent. Een stad met een geschiedenis van weliswaar meer dan 2000 jaar maar ook een met een verwoestende aardbeving in 1966. Voor wie het lokale leven wil ervaren, is een bezoek aan de Chorsu Bazaar een must. Onder de koepels van deze kleurrijke markt komt Tashkent tot leven met geuren van verse specerijen en het levendige geroezemoes van marktlieden. Maar na vele fantastische dagen nadert het einde, en het land dat nog van de bucketlist kan: we rijden langzaam, heerlijk genietend van de trein, het lange laatste stuk naar Almaty in Kazachstan, onder schaatsliefhebbers allicht bekend als Alma Aty in Russische tijden. Omgeven door het adembenemende Tian Shan-gebergte, is Almaty anno nu het economische en culturele hart van Kazachstan.

Na aankomst op het station is het dan echt tijd om afscheid te nemen van de trein. Een afscheid met enige weemoed. Er volgen nog excursies in Almaty, zoals het fraaie Panfilov Park met de Zenkov Kathedraal, een meesterwerk van Russische orthodoxe architectuur. Maar uiteindelijk stopt de bus bij het Ritz-Carlton Hotel, waar het afscheidsdiner plaatsvindt. De dag erop vliegen de meesten terug naar huis. Sommigen zullen in de komende jaren een andere route van Golden Eagle gaan verkennen, voor anderen is dit de droomreis van hun leven die werkelijkheid is geworden. We hopen op het eerste, maar we zijn immens tevreden als het bij deze blijft. Een luxe treinreis door verleden en heden, met herinneringen genoeg voor de toekomst.

Auteur: Tijn Kramer, hoofdredacteur van www.businesstraveller.nl