Robert Schumann

Zwickau, 8 juni 1810 – Endenich, 29 juli 1856

Robert Schumann was de meest romantische componist van de Romantiek. Zijn muziek is met recht literair. Hoewel Schumann's grote werken geslaagd zijn, is hij bij uitstek de meester van de kleine vorm. Tijdens een volledig verzorgde operareis met klassieke muziek reizen specialist Hannick Reizen beleeft u memorabele uitvoeringen van de mooiste werken van Schumann. 

Schumann: zijn gezin

Robert Schumann was de jongste zoon van August Schumann, een schrijver en vertaler van romantische literatuur en een ‘nobele burger en boekhandelaar’ in het stadje Zwickau in Duitsland. Hij was erg succesvol, maar leed aan zenuwinzinkingen. Robert's moeder, die hem zijn eerste muzieklessen gaf, verkeerde in ‘overdreven romantische en sentimentele sferen’ en had soms dezelfde plotselinge en agressieve buien. Toen Robert zes jaar was, pleegde zijn zus zelfmoord. Niet lang daarna overleed plotseling zijn vader. Met een dergelijke instabiele achtergrond is het geen wonder dat Schumann zijn hele leven bang is geweest voor krankzinnigheid en zelfmoord.

Schumann: de weg naar succes

Op zevenjarige leeftijd begon Schumann te componeren en vooral te fantaseren. Op het gymnasium ontwikkelde vooral zijn literaire aanleg. Hoewel zijn vader zijn muzikale aspiraties stimuleerde, moest Robert van zijn moeder rechten gaan studeren in Leipzig. Al snel werd duidelijk dat hij daar helemaal niet geschikt voor was.

In Leipzig maakte hij kennis met de pianopedagoog Friedrich Wieck en zijn negenjarige dochter Clara, een pianistisch wonderkind. Ook maakte hij kennis met de muziek van Beethoven en Schubert, en hij realiseerde zich dat hij alleen gelukkig kon worden als hij zich met muziek kon bezighouden. Toen Wieck beweerde Schumann in drie jaar tot een der grootsten onder de levende pianisten te kunnen vormen, stond zijn moeder hem toe zich voor te bereiden op een carrière als concertpianist.

In Frankfurt hoorde hij Paganini spelen en daardoor besefte hij wat hij wilde: een groot pianovirtuoos worden. Hij experimenteerde met de vierde vinger van zijn rechterhand, die binnen enkele weken verlamd raakte. Een toekomst als concertpianist moest hij daardoor opgeven. In deze periode had Schumann zich wel al toegelegd op het componeren. Tegelijk met het verschijnen van zijn opus 1, Abegg-variaties (1831), publiceerde hij zijn eerste muziekartikel in de ‘Allgemeine Musikalische Zeitung’. In hetzelfde jaar ontstond ook het pianowerk, Papillons. In de volgende jaren schreef hij nog veel meer voor piano.

Samen met een aantal vrienden en geestverwanten richtte Schumann in 1834 het ’Neue Zeitschrift für Musik’ op. Schumann was het grootste gedeelte van zijn leven een invloedrijk muziekrecensent. Vooral composities van romantische componisten werden bekritiseerd. Hij was een van de eersten die overtuigd raakte van de genialiteit van Chopin en later van Johannes Brahms. Bovendien heeft hij de Symfonie in C majeur van Schubert weer boven water weten te krijgen.

Schumann: zijn liefde

Inmiddels was Schumann verliefd op Clara Wieck, maar haar vader keerde zich tegen hun voorgenomen huwelijk, dat pas kon worden voltrokken na een rechtszaak in 1840. Uit dit gelukkige huwelijk werden acht kinderen geboren.

Clara was een zeer begaafd pianiste en componeerde zelf ook niet onverdienstelijk. Schumann schreef vele pianostukken voor haar, die zij in première bracht tijdens de talloze concerten overal in Duitsland en ook daarbuiten. Schumann reisde vaak met Clara mee op haar concerttournees. 

Schumann: zijn grote werken

In het huwelijksjaar, 1840, ontstonden Schumann's grote liedercycli: Liederkreis Opus 24 en 39, Myrten Opus 25, Frauenliebe und Frauenleben Opus 42, Dichterliebe Opus 48 en vele andere sololiederen, duetten en kwartetten voor zangstemmen en piano. Nu begon het publiek in de recensent Schumann ook de componist te herkennen. Na 1840 ontstonden zijn grote orkestwerken: vier symfonieën, een aantal ouvertures, een pianoconcert, een celloconcert en een vioolconcert. Ook schreef hij nog diverse oratoria, een opera, koorwerken, een mis (1852), een requiem (1852) en nog enkele kamermuziekwerken.

Schumann: zijn vriendschappen

Schumann sloot vele vriendschappen, waaronder die met Mendelssohn van groot belang was. Toen Mendelssohn in 1843 het door hem opgerichte conservatorium te Leipzig opende, kreeg Schumann er een aanstelling als leraar. Ook dacht hij, toen Mendelssohn in 1844 terugkeerde naar Berlijn, hem te kunnen opvolgen als dirigent van het Gewandhausorkest. Maar hij bleek daartoe niet in staat te zijn.

Het gezin vestigde zich nu in Dresden, waar hij in contact kwam met Wagner en Hiller. Hij hoopte Wagner als dirigent te kunnen opvolgen, maar ook dit bleek onmogelijk. Uiteindelijk kreeg Schumann een dirigentenaanstelling in Düsseldorf in 1850, bij de Allgemeiner Musikverein.

Schumann: zijn kwaal

Al jaren had Schumann een ernstige hersenkwaal, waardoor hij last van hevige angstaanvallen had. Het contact met anderen werd erdoor bemoeilijkt en steeds meer raakte hij betrokken bij conflicten. Er volgde in 1853 een ontslag als dirigent bij de Musikverein.

De kennismaking met Johannes Brahms en een reis door Nederland bracht wat afleiding, maar de kwaal werd snel ernstiger. Het volgende jaar raakte hij geestelijk zo in de war dat hij zich van een brug in de Rijn wierp, maar werd gered. De laatste twee jaren van zijn leven bracht hij door in een psychiatrische inrichting in Endenich.